Utilizator:D'AroemenenZullenNiVergaan/Margheripsire

MÃCÃRI ARMÃNESHCI

NOTÃ: TUTI MÃCÃRLI SUNTU CUMÃNDÃSITI DI MÃYIRGIOANJI TI UNÃ FUMEALJI CU DZATSI SUFLITI !

1. CULISHIC: 300 g fãrinã di misur; 2,5 l apã; 300 g cash di oaie; 100 ml untulemnu. Mãyiripsearea: Apa s-bagã ta s-hearbã tu un vas, tu hirbeari s-adavgã untulemnul, deapoea cashlu chisat cu bunela sh-fãrina di misur pispilitã. S-minteashti ghini pãnã s-leagã culishiclu tu tighani. Cãndu easti ghini adrat sh-mintitu, s-adavgã pisuprã niheamã untulemnu tsãrgãsit sh-chiper arosh. S-andreadzi measa cu stulitsi ti taifã shi s-bagã pi masã vaslu cu culishic shi s-mãcã cu pãni, cu lingura icã cu bunela. Orixi bunã!…

1 bis. CULEASH DINJICAT: S-mãrilipseashti ca culishiclu ma subtsãri shi s-toarnã tu tãvã pisti pãnea dinjhicatã. S-minteashti shi s-mãcã cu lingura.

2. ZBULDZU TI CILIMEANJ: Njedzu di pãni sh-cash di oaie. Mãyiripsearea: Maea (Mana), andridzea ti cilimeanj cãndu yinea di la gioc Zbuldzul, di njedz di pãni frimtat cu cashlu chisat cu bunela tu unã cinii, deapoea ãl bãga tu unã distimeli (barbutã) curatã shi lu-anvãrtea ca unã topci cu doauli mãnj, pãnã s-adra vãrtos zbuldzul. Tu bitiseari s-disfatsi distimelea (barbuta) shi s-ascoati zbuldzul. Nã-l didea tu mãnã shi, cushia la gioc, sh-mãcam…

3. SHUPLA: 3 l apã; 1 kg fãrinã di misur; 300 g cash di oaie; 100 ml untulemnu; sari. Mãyiripsearea: Apa hearbi tu un vas, deapoea s-troarnã pisti fãrinã tu tãvã, s-advgã untulemnul sh-cashlu chisat cu bunela shi s-minteashti ghini cu ciubãnica di lemnu. S-andreadzi tu tãvã shi s-bagã tu cireap ta s-coacã. Shupla s-mãcã ma multu serli pi tsinã cu taifa sh-cu oaspits.

4. TÃRHÃNÃ: Tãrhãnãlu s-adarã toamna ti tutã iarna di: fãrinã di gãrnu; oauã; lapti. S-frimitã fãrina cu laptili tu un vas, s-adavgã oauãli shi s-frimitã ghini pãnã aluatlu easti sãnãtos. Deapoea s-treatsi prit unã sitã cu guvili mãri ca s-adarã sãrmi cãt boblu di ariz, deapoea s-tindi la soari ti uscari unã dzuã; urmeadzã bãgarea tu cireap cu cãldurã (cãnjinã) ptsãnã, ti uscari ghini. TÃRHÃNÃ MÃCARI: 3 l apã; 500 g tãrhãnã; 100 g seu di oaie (untulemnu); 300 g cash di oaie. Mãyiripsearea: apa s-hearbi cu undili, s-adavgã seulu (untulemnul), s-toarnã pisti tãrhãnãlu tu tãvã, s-adavgã cashlu sãrmat cu bunela, s-minteashti ptsãn. S-andreadzi masa cu stulitsi, s-bagã tãvãlu cu tãrhãnã sh-taifa mãcã cu lingura.

5. PETURI: Peturli s-adarã ti “Mãcari di peturi“, dit fãrinã albã, lapti, oauã. Mãyiripsearea: laptili s-minteashti cu fãrina shi oauãli. S-frimitã ghini aluatlu, s-tindu peturli cu shtsala shi s-tindu/ s-bagã la soari ti uscari. A doaua dzuã s-bagã tu cireaplu niheamã arsu (cu cãnjinã ma mari) ti uscari cama ghini. MÃCAREA DI PETURI: 2 l apã; 300 g peturi; 300 g cash di oaie; 100 ml untulemnu. Prota s-hearbi apa tu un tingire cu undi, s-toarnã untulemnul sh-deapoea s-toarnã pisti peturli arupti tu tãvã shi cu cashlu sãrmat. S-anvãleashti cu altu vas ta s-abureadzã. Mãcarea tu tãvã s-andreadzi pi masa cu stulitsi sh-mãcã tutã taifa dit tãvã, cu bunela.

6. DZAMÃ DI PÃNI CU CASHU: 1 kg filii di pãni tãljati subtsãri; 2 l apã; 100 ml untulemnu; 300 g cash di ooaie. Mãyiripsearea: apa s-hearbi tu un tingire, tu bitisitã s-toarnã untulemnul. Filiili di pãni s-andreg tu tãvã, cu cashlu sãrmat pisuprã shi s-toarnã apa tu tãvã pisti pãni cu cash. S-anvãleashti tãvãlu cu unã cãpachi ta s-abureadzã mãcarea. S-andreadzi measa cu stulitsi ti tutã taifa, cu tãvãlu pi measã. S-mãcã cu lingura, serli (tsinã).

7. SHIRBET: 2 l apã; 50 ml puscã; 100 g zahari. Mãyiripsearea: tu vaslu cu apã aratsi, s-adavgã zahari sh-puscã. S-ameasticã ghini. Aestã mãcari s-adra ma multu tu chiro di vearã, la agru shi s-mãca cu pãni icã s-bia ca shirbet.

8. AYIU CIUCUTIT: 200 g ayiu (ciucutit); 2 l apã aratsi; 100 ml untulemnu; 50 ml puscã; sari. Mãyiripsearea: ayilu curat s-ciucuteashti ghini cu sarea, s-adavgã untulemnul, s-ameasticã ghini cu pusca. S-mãca dzua di Vinirea la agru, veara.

9. BUCUVALÃ: 500 g pãni; 100 ml untulemnu; 100 g zahari. Mãyiripsearea: untulemnul s-tsãrgãseashti tu tighani. S-toarnã pãnea dinjicatã shi sãrmatã pisti untulemnu. S-ameasticã pãnã s-arusheashti shi s-adavgã zaharea pispilitã sh-iara s-minteashti. Bucuvala s-adra ti cilimeanj.

10. CÃVÃRMÃ (Ti ma multu chiro, toamna): 15 kg carni di oaie; 10 l apã; sari. Mãyiripsearea: carnea di oie s-talji cumãts njits shi s-hearbi tu oalã mari, pãnã cadi di pi oasi. Carnea s-curã ghini di pi oasi sh-deapoea s-bagã tu altu vas cu grãsimea (seulu) di carni shi s-tsãrgãseashti pi foc pãnã s-arusheashti. Cãndu easti etimã s-toarnã tu altu vas cama tes shi s-alasã pãnã s-ancljagã, deapoea s-arãtseashti. S-ascoati dit vas shi s-tsãni tu arãtsimi. Ti mãcari, s-talji filii shi s-mãcã cu pãni sh-cu bunela, ca gustari tu taifã icã ti oaspits.

11. PIPERCHI DINJICATI TSÃRGÃSITI: 2 kg piperchi grasi; 500 g pãtãrgeani; 500 g cash di oaie; 5 oauã; 150 ml untulemnu. Mãyiripsearea: untulemnul s-tsãrgãseashti tu tighani (tighãnici), s-adavgã piperchili curati, aspilati sh-astricurati, dinjicati. S-minteashti mãcarea pãnã s-moalji piperchili, deapoaea s-adavgã pãtrãgeanili curati, aspilati sh-tãljati shi s-ameasticã iara. S-adavgã cashlu tãljat sh-chisat cu bunela, deapoea oauãli bãtuti cu bunela. S-minteashti mãcarea pãnã s-tsãrgãseashti ghini. Aestã mãcari s-andridzea ti taifã sh-ti oaspits. S-andreadzi masa cu stulitsi shi s-mãcã dit cinii cu bunela, tahinãrli shi serli. Orixi bunã!

12. PÃPUDYIU DI FISULJ: 400 g fisulju albu; 25 g ayiu; 100 ml untulemnu; sari; chiper arosh. Mãyiripsearea: s-aleadzi fisulju, s-aspealã tu ma multi api sh-deapoaea s-hearbi tu tingire. Prota apã s-vearsã shi s-bagã apã caldã, s-cuntinuã hirbearea. Cãndu fisulju easti hertu s-ascoati, s-astricoarã shi s-chiseadzã cu ciubana di lemnu. S-adavgã untulemnul sh-ayilu chisat. Sadavgã sarea shi s-minteashti ghini, deapoea s-andreadzi opsea cu untulemnu sh-cu chiper arosh. S-andreadzi masa cu stulitsi ti taifã shi s-mãcã ca gustari tahinãrli.

13. OAUÃ TSÃRGÃSITI: 20 oauã; 400 g cash di oaie; 150 ml untulemnu. Mãyiripsearea: untulemnul s-tsãrgãseashti tu tighani, s-adavgã cashlu chisat cu bunela shi s-minteashti. Oauãli s-aspealã, s-ashtergu, s-frãngu tu un vas shi s-mintescu cu bunela, deapoea s-adavgã tu tighani shi s-mintescu iara. Mãcarea s-andreadzi tu cinii mari. S-andridzea masa cu stulitsi ti tutã taifa, sh-maxus ti dzinirlji cãndu yinea la soacrã.

14. BÃRGÃDAN: 700 g fãrinã di misur; 100 g ligdã; 500 g cash di oaie; 400 g tsãgãridz. Mãyiripsearea: apa s-hearbi cu sari sh-cãndu ãlj da unda, s-pispileashti fãrina di misur, s-minteashti cu ciubana di lemnu. Dupu tsi hearbi ghini, s-andreadzi tãvãlu cu ligdã s-tindi un arãndu di bãrgãdan, s-pispilescu pisuprã un arãndu di tsãgãridz, deapoea un arãndu di bãrgãdan, un arãndu di cash, iara un arãndu di bãrgãdan sh-pisuprã s-pispileashti ligda tuchitrã,, cashlu sh-iara tsãgãridz pisuprã. Tãvãlu s-andreadzi pi masa cu stulitsi ti tutã taifa. S-mãcã cu bunela Orixi bunã!

15. PRASHI CU CARNI DI PORCU: 1 kg carni di porcu; 1,5 kg prashi; 200 g ligdã (untulemnu); 500 g pãtrãgeani; sari. Mãyiripsearea: prashlji s-curã, s-aspealã shi s-talji cumãts ma mãri. Carnea s-talji cumãts (filii), s-bagã tu tighani ti tsãrgãseari cu ligda (untulemnul). S-bagã prashi tãljats, s-minteashti cu ciubãnica pãnã s-tsãrgãsescu. S-adavgã pãtrãgeanili tãljati filii shi s-minteashti cu adãvgarea di sari. S-andreadzi masa ti tutã taifa cu stulitsi shi s-mãcã cu bunela.

16. COMBARI CU CARNI DI PORCU LA CIREAP: 1,5 kg carni di porcu; 2,5 kg combari; 200 ml untulemnu; 150 g tseapã; chiper arosh; sari. Mãyiripsearea: combarlji s-curã di coaji, s-aspealã, s-talji filii sh-s-andreg tu tãvã. Carnea s-aspealã, s-talji filii shi s-bagã pisti combari, cu tseapã tãljatã filii subtsãri pisuprã. S-pispileashti sarea sh-chiperlu, untulemnul pisuprã cu niheamã apã. Tãvãlu andreptu s-bagã tu cireap pi pirustilji. S-ancljidi cireaplu, s-alasã s-tsãrgãseascã ghini. Cãndu mãcarea easti etimã s-andreadzi masa cu buneli; tãvãlu pi masã, mãcã tutã taifa sh-oaspits cara s-astãhiseascã aclo.

17. PÃCE DI PORCU: 500 g carni di porcu; 500 g cicioari di porcu; 1 kg cap di porcu; 100 g ayiu; sari. Mãyiripsearea: caplu sh-cicioarli di porcu s-trec prit pirã di foc. S-curã ungljili di la cicioari, s-talji cumãts, s-aspealã shi s-upãrescu. Carnea s-aspealã shi s-talji cumãts. Caplu, cicioarli sh-carnea s-herbu tu tingire cu apã sh-sari, pãnã cadi carnea di pi oasi shi s-curã ghini. S-andreadzi tut pãcelu astricurat tu tãvã cu ayilu pispilit sh-cu dzama pisuprã. Pãcelu adrat s-alasã ta sã ncljagã la arãtsimi. S-andreadzi masa cu stulitsi sh-cu tãvãlu pi masã, mãcã tutã taifa, cu bunela.

18. MÃCARI DI URDZÃTS CU ARIZ: 2,5 kg urdzãts; 200 g ariz; 200 ml untulemnu; 150 g tseapã; 50 g ayiu; chiper arosh; sari. Mãyiripsearea: urdzãtsli s-curã, s-aspealã tu ma multi api shi s-bagã tu tingire cu apã heartã sh-cu sari. Dupu tsi herbu s-astricoarã sh-tu tingire s-bagã untulemnul sh-tseapa tãljatã filii shi s-alasã s-moalji niheamã, deapoea s-adavgã urdzãtsli. S-minteashti mãcarea. Arizlu s-aleadzi, s-aspealã, s-upãreashti niheamã ahoryea, s-astricoarã cu niheamã apã aratsi shi s-bagã tu tingirelu cu urdzãtsli. S-minteashti ghini cu niheamã apã, s-adavgã ayilu chisat, chiperlu sh-sarea dupu orixi. S-andreadzi masa cu stulitsi sh-cu mãcarea tu cinii mari, pi masã. Mãcã tutã taifa cu bunela.

19. PESCU CU ARIZ LA CIREAP: 1,5 kg pescu; 700 g ariz; 200 g tseapã; 200 ml untulemnu; 500 g pãtrãgeani aroshi; chiper; sari. Mãyiripsearea: pescul s-curã di pãrãgits sh-di matsã, s-aspealã ghini shi s-talji tu 10 cumãts. Arizlu s-aleadzi sh-s-aspealã. Pãtrãgeanili s-curã, s-aspealã shi s-upãrescu. Tseapa tãljatã njicã s-tsãrgãseashti cu giumitati di untulemnu sh-cu niheamã apã. S-adavgã arizlu tu tsãrgãseari. S-adavgã chiperlu, sarea shi 1,5 l apã ta s-hearbã ghini. Pescul cumãts s-andreadzi tu tãvã pisti arizlu tes, sh-pisuprã pãtrãgeanili tãljati giumitãts. S-toarnã alantu untulemnu pisti tut tu tãvã shi s-bagã tu cireap ti cutseari 20-25 minuti. Masa s-andreadzi cu stulitsi ti taifã, cu tãvãlu pi masã; mãcã fumealja sh-oaspitslji, cu bunela.

20. YIANOMATI DI MATSÃ DI NJEL CU ARIZ: matsã di la un njel; 500 g ariz; 2 l apã; 150 g tseapã; 200 ml untulemnu; sari. Mãyiripsearea: matsãli s-shutsã, s-aspealã cu apã sh-sari, s-herbu ninti tu apã. S-ascot dit apã, s-dinjicã njits, s-aspealã iara, s-tsãrgãsescu cu untulemnu tu tighãnici. S-adavgã tseapa dinjicatã shi s-minteashti. Arizlu s-aleadzi, s-aspealã, s-astricoarã di apã, s-toarnã pisti matsã, s-tsãrgãseashti niheamã. Mãcarea s-toarnã tu tãvã, cu apa heartã cu undili, s-minteashti shi s-bagã tu cireap ta s-hearbã ghini, s-nu armãnã dzamã. Tãvãlu s-andreadzi ti mãcari pi masa cu stulitsi ti tutã taifa shi s-mãcã cu bunela.

21. AHNII DI OAIE: 2 kg carni di oaie; 1,5 kg tseapã; 100 ml untulemnu; 2 l apã; 100 g iazmã; chiper arosh; sari. Mãyiripsearea: carnea s-talji cumãts cama njits, s-hearbi ghini tu tingire, tseapa s-dinjicã shi s-tsãrgãseashti ahoryea tu tighani cu untulemnu shi s-toarnw pisti carni tu tingire. S-minteashti mãcarea pãnã s-nu armãnã dzamã shi s-bagã iazma tu minteari tu bitisitã. Mãcarea s-andreadzi tu vas cama mari; s-andreadzi masa cu stulitsi shi s-mãcã cu lingura.

22. NJEL UMPLUT CU YIANOMATI SHI ARIZ: njel ãntreg; 500 g ariz; yianomatli di la njel (matsãli, pãnticlu, splina, inima, buretslji) fãrã hicat; 250 ml untulemnu; 200 g tseapã; chiper arosh; sari. Mãyiripsearea: njelu ntreg s-talji la pãntic, matsãli s-shutsã, s-aspealã ghini cu sari shi s-herbu ãntredz deadun cu alanti yianomati. Dupu tsi hearsirã s-ascot dit apã shi s-dinjicã cama njits, s-tsãrgãsescu tu tighani cu untulemnu sh-cu tseapã dinjicatã. Arizlu s-aleadzi, s-aspealã, s-astricoarã shi s-toarnã pisti mãcarea di yianomati. S-adavgã niheamã apã (200 ml), s-hearbi niheamã pãnã s-chearã dzama. S-ameasticã, s-adavgã chiperlu sh-sarea shi s-minteashti ghini mãcarea. Mãcarea adratã s-bagã nuntru tu njel, s-coasi njelu cu hir albu shi s-uidiseashti tu tãvã. S-andreadzi cireaplu s-ardã ghini shi s-bagã tãvãlu tu cireap pi pirustii. S-ancljidi ghini cireaplu ti fridzeari ghini 1-1 ½ sihati. Cãndu easti etim adrat, s-ascoati tãvãlu cu njel, s-bagã pi masã, s-discoasi, s-ascoati mãcarea di nuntru tu un vas cama mari, njelu s-talji icã s-arupi cumãts. S-andreadzi masa cu stulitsi, mãcarea s-mãcã cu bunela sh-carnea cu mãna. Aestã mãcari s-adatrã tu sãrbãtori (Pashti), la isuseri, la turnarea-a nveastãljei atsea noaua sh-la alti arãdz armãneshtsã.

23. PITÃROANJI DI PRASH CU PETURI COAPTI: 1,5 kg fãrinã albã; 2 kg prashi; apã; 300 ml untulemnu; 500 g cash di oaie. Mãyiripsearea: aluatlu s-andreadzi di fãrinã cu apã, s-frimitã ghini, s-tindu peturli cu shtsala shi s-coc pi plitã (pi ploaci, cirche). Prashlji s-curã, s-aspealã, s-dinjicã njits, s-tsãrgãsescu niheamã cu untulemnu pãnã s-moalji, s-adavgã cashlu sãrmat tu vaslu cu prashi shi s-minteashti ghini. S-andreadzi tãvãlu, s-aundzi cu untulemnu shi s-bagã prighios un petur nicoptu, deapoea pisti petur s-pispileashti mãcarea di prash cu cash; s-adavgã un petur coptu pisti mãcari, deapoea tut ashi s-adavgã mãcari shi un petur pãnã s-dipisescu peturli, ama pisuprã un petur nicoptu. Pita s-bagã tu cireaplu coptu ghini, pãnã s-coatsi. S-ascoati dit cireap cãndu easti coaptã, s-aspurcucheashti pisuprã cu apã ta s-abureadzã ghini. S-bagã tãvãlu pi measã, s-talji cumãts sh-mãcã taifa sh-cu oaspitslji, cu mãna.

24. PLÃTSINTA: 2 kg fãrinã albã; 1 l apã; 1 l untulemnu; 500 g zahari; 200 g stafidz; 50 ml esentsã di rom; 150 g limonji arasã; sari. Mãyiripsearea: fãrina s-andreadzi tu tãvã, apa s-hearbi cu undili .Untulemnul s-tsãrgãseashti tu tighanj, ahoryea. Apa s-toarnã cãti niheamã pisti fãrinã, cu unã mãnã s-minteashti cu bunela sh-cu alantã s-toarnã apa, s-minteashti ghini fãrina. Untulemnul s-tsãrgãseashti ghini, s-adavgã pisti aluat 300 g zahari shi s-minteashti cu bunela. S-pispilescu tu minteari njiurizma di limonji, stafidzlji shi esentsa di rom. S-frimitã ghini tuti deadun pãnã s-chearã untulemnul. S-tindi ghini plãtsinta tu tãvã, s-andreadzi pisuprã cu lingura, s-chindiseashti cu bunela shi s-talji cu cãtsutlu cumãts, nicoaptã. S-bagã tu cireaplu andreptu sh-arsu ghini. S-ancljidi cireaplu ti cutseari 50-60 minuti sh-cãndu easti etimã s-ascoati dit cireap shi s-pispileashti cu zaharea armasã (200 g). Plãtsinta s-adarã la numtã ti ghrambo, din partea a soacrãljei a ghrambolui (mana-a nveastiljei). Plãtsinta s-adarã sh-la misãlj.

25. PITÃ ANVÃRTITÃ CU CASH: 1 kg fãrinã albã; 500 ml apã; 500 ml untulemnu; 500 g cash di oaie; 5 oauã; sari. Mãyiripsearea: fãrina s-ameasticã cu apa shi sarea tu un vas; s-frimitã ghini, s-tindu peturi cu shtsala (dzatsi peturi). Cashlu sãrmat cu bunela s-ameasticã cu oauãli aspilati sh-ciucutiti ninti. Pi cafi petur s-pispileashti untulemnul. Cashlu cu oauãli s-anvãrteashti tu peturi, suluri. S-andreadzi tãvãlu aumtu cu untulemnu, s-bagã peturli rulatiu (adrati suluri) arada, cãti ancapi tu tãvã. S-andreadzi cireaplu, s-ardi ghini shi s-bagã ma multi piti tu cireap; s-coc ghini. Ahoryea s-hearbi apa cu niheamã cash (ãlj si dzãtsi armea), cari s-toarnã pisti pitã, s-alasã tu cireap pãnã s-abureadzã ghini. S-ascoati dit cireap cãndu easti etimã, s-bagã tãvãlu pi masã cu stulitsi, s-talji cadari (cumãts), sh-mãcã taifa sh-oaspits cara s-hibã la measã. S-mãcã cu mãna.

26. PITÃ SÃLÃRII CU CASH: 1 kg fãrinã albã; 500 ml apã; 150 ml untulemnu; 500 g cash di oaie; 5 oauã; 500 ml lapti; sari. Mãyiripsearea: fãrina s-ameasticã cu apa shi sarea tu un vas; s-frimitã ghini aluatlu, s-tindu peturli cu shtsala. S-andreadzi tãvãlu, aumtu cu untulemnu, peturli s-adunã sufri shi s-bagã tu tãvã, pãnã s-umpli tãvãlu. Oauãli s-aspealã, s-frãngu shi s-bat cu cashlu sh-cu laptili. Pita s-bagã tu cireap ti cutseari; dupu tsi s-coatsi s-ascoati shi s-toarnã pisti pitã armea adratã di apã, cash sh-untulemnu shi s-bagã iara tu cireap, ti cutseari. Cãndu easti etimã s-ascoati diot cireap, s-andreadzi pi masã tãvãlu cu pita tãljatã codari (cumãts) shi s-mãcã cu mãna (taifa sh-cu oaspits).

Steryiu STAVROSITU